خبرگزاری «حوزه»، برخی از احکام مسجد طبق فتوای مقام معظم رهبری را منتشر می کند.
* صیغه وقف برای مسجد
از مشهور فقها نقل شده که فرموده اند: زمینی که می خواهند مسجد شود، باید برای آن صیغۀ وقف خوانده شود، مثل آنکه بگوید: «آن را به عنوان مسجد وقف کردم قربة الی اللّه» لیکن بنابر اقوی همین که قربة الی اللّه به قصد مسجد آن را بسازد و یک نفر هم به اذن بانی در آن نماز بخواند کفایت می کند و مسجد می شود.
* کافی بودن معاطات در مسجد
کافی بودن معاطات(۱) در مسجد در جایی می باشد که اصل ساختن به قصد مسجد باشد، به اینکه قصدش از ساختن و تعمیر آن، این است که مسجد باشد خصوصا اگر زمین مباحی را برای مسجد حیازت(۲) کند و به همین نیّت آن را بسازد، و اما اگر در آن ساختمان مملوکی باشد مانند خانه یا دکان سپس نیت کند که مسجد باشد و مردم را به نماز در آن وادار کند بدون آنکه صیغه را اجراء نماید، اکتفا به آن مشکل است.
* استفاده شخصی و قبیله ای از مسجد ممنوع
مسجد پس از آن که به عنوان مسجد ساخته شد، اختصاص به قوم و گروه و قبیله و اشخاص خاصی ندارد و همه مسلمانان می توانند از آن استفاده نمایند.
* استفاده از آب مسجد در جهت غیر وضو گرفتن
اگر آب وقف برای خصوص وضو گرفتن نمازگزاران معلوم نباشد و عرف رایج در محله مسجد، این باشد که همسایه ها و عبورکنندگان هم از آب آن استفاده می کنند، اشکال ندارد، هرچند احتیاط در این مورد، مطلوب است.
* کارهای دور از شأن مسجد
از کارهایی که با شأن و منزلت مسجد منافات دارد(مانند ورزش و تمرین ورزشی) باید پرهیز شود.
* آموزش قرآن، احکام و اخلاق اسلامی در مساجد
آموزش قرآن، احکام و اخلاق اسلامی و تمرین سرودهای مذهبی و انقلابی در مسجد اشکال ندارد، ولی در هر حال مراعات شأن، قداست و جایگاه مسجد واجب است و مزاحمت نمازگزاران جایز نیست.
* آیا پخش آیات قرآن از مسجد اشکال دارد؟
پخش اذان به نحو متعارف برای اعلام داخل شدن وقت نماز به وسیله بلندگو مانع ندارد، ولی پخش آیات قرآنی و دعا و غیر آن از بلندگوی مسجد اگر موجب اذیت همسایگان شود دارای اشکال است.
** محرمات مسجد
* نجس کردن مسجد
نجس کردن زمین، سقف، دیوار و بام مسجد حرام است، و اگر نجس شد واجب است فوراً آن را تطهیر کنند.
* حکم نجس کردن مسجد متروک یا محو شده
مسجدی که غصب، خراب و متروک شده و به جای آن بنای دیگری ساخته شده یا به خاطر متروک ماندن آثار مسجدی از آن محو شده و امیدی هم به دوباره سازی آن نیست، مثل اینکه آن آبادی تغییر جا یافته باشد، معلوم نیست نجس کردن آن حرام باشد. اگر چه احتیاط آن است که نجس نکنند.
* زینت کردن مسجد به طلا
زینت کردن مسجد به طلا اگر اسراف محسوب شود حرام است، و در غیر آن صورت هم مکروه است.
* ورود کفار به مساجد
ورود کفار به مسجد الحرام شرعاً ممنوع است و در سایر مساجد هم اگر هتک و بی حرمتی مسجد شمرده شود، جایز نیست، بلکه در سایر مساجد هم مطلقاً وارد نشوند.
* ورود شخص حائض و نفسا و جُنُب به مسجد
ورود شخص حائض و نفسا و جنب به مسجد الحرام و مسجد النبی حرام می باشد و توقف در سایر مساجد بلکه دخول در آنها نیز به هر نحوی که باشد حرام است، مگر آنکه به نحو عبور از مسجد باشد به اینکه از دری وارد شده و از در دیگر خارج شود یا برای برداشتن چیزی از این مساجد داخل شود که در این صورت اشکالی ندارد. و بنابر احتیاط واجب مشاهد مشرفه (حرم شریف امامان (علیه السلام)) ملحق به مساجد است و احتیاط بیشتر آنست که مشاهد مشرفه ملحق به مسجد الحرام و مسجد النبی (صلّی اللّه علیه و آله) باشد کما اینکه در مشاهد مشرفه بنابر احتیاط واجب رواق ملحق به داخل حرم می باشد.
* * مستحبات مسجد
* تعمیر مسجدی که در حال خراب شدن است
ساختن مسجد و تعمیر مسجدی که نزدیک به خرابی می باشد مستحب است. و اگر مسجد طوری خراب شود که تعمیر آن ممکن نباشد، می توانند آن را خراب کنند و دوباره بسازند. بلکه می توانند مسجدی را که خراب نشده برای احتیاج مردم خراب کنند و بزرگتر بسازند.
* خشوع و پاکیزگی هنگام ورود به مسجد
تمیز کردن و آباد کردن مسجد مستحب است و کسی که می خواهد به مسجد برود، مستحب است که خود را خوشبو کند و لباس پاکیزه و نیکو بپوشد و مراقبت کند که کفش یا پای او به نجاست یا کثافتی آلوده نباشد و از همه زودتر به مسجد وارد و پس از دیگران از آن خارج شود. در هنگام ورود به مسجد و خروج از آن، زبان ذاکر و قلب خاشع داشته باشد.
* نماز تحیت مسجد
وقتی انسان وارد مسجد می شود، مستحب است دو رکعت نماز به قصد تحیت و احترام مسجد بخواند، و اگر نماز واجب یا مستحب دیگری هم بخواند کافی است.
* زنان و مسجد
فضیلت حضور در مسجد شامل زنان هم می شود.
* برخی آداب ورود به مسجد
۱۷- مستحب است چراغ در مسجد روشن کند و مسجد را جاروب کند و وقتِ داخل شدن آن پای راست را مقدّم بدارد و وقت بیرون آمدن از آن پای چپ را مقدّم بدارد و بعد از داخل شدن رو به قبله کند و خدای عز و جل را بخواند و حمد و ثنای او را به جا آورد و صلوات بفرستد و با وضو داخل شود.
* حکم حاضر نشدن در مسجد برای همسایه مسجد
خواندن نماز در مساجد، مستحب است بلکه حاضر نشدن در مسجد بدون عذر مانند باران مخصوصا برای همسایه مسجد مکروه است. حتی در حدیث آمده است «برای همسایۀ مسجد نماز نیست مگر در مسجد» و بافضیلت‌ترین مساجد مسجد الحرام سپس مسجد النبی(صلّی اللّه علیه و آله) سپس مسجد کوفه و مسجد الاقصی، سپس مسجد جامع، سپس مسجد قبیله و پس از آن مسجد بازار است.
* ثواب ساخت مسجد
۱۹- ساختن مسجد از مستحبات مؤکد است و اجر بزرگی و ثواب عظیمی دارد و در حدیث آمده که پیغمبر (صلّی اللّه علیه و آله) فرمود: «هر که در دنیا مسجدی بسازد، خداوند متعال در برابر هر وجب آن- یا فرمود: در برابر هر ذراع آن- به مقداری که چهل هزار سال پیموده می شود، شهر از طلا و نقره و درّ و یاقوت و زمرّد و زبرجد و لؤلؤ به او عطا می فرماید.
* * مکروهات مسجد
* بلند کردن صدا برای گمشده
خوابیدن در مسجد اگر انسان ناچار نباشد و صحبت کردن راجع به کارهای دنیا و مشغول صنعت شدن و خواندن شعری که نصیحت و مانند آن نباشد، مکروه است. و نیز مکروه است آب دهان و بینی و اخلاط سینه را در مسجد بیندازد، و گمشده ای را طلب کند و صدای خود را بلند کند، ولی بلند کردن صدا برای اذان مانعی ندارد.
* راه دادن دیوانه
راه دادن دیوانه به مسجد مکروه است. و کسی که پیاز و سیر و مانند اینها خورده که بوی دهانش مردم را اذیت می کند، مکروه است به مسجد برود.
* شکایت مسجد از انسان
تعطیل گذاشتن مسجد مکروه است و در حدیث آمده است که مسجد یکی از سه شاکی است که روز قیامت به خداوند عزّ و جل، شکایت می برند. و دوتای دیگر عالمی است بین نادان ها و قرآن کریمی است که گرد و غبار روی آن گرفته و خوانده نمی شود و در حدیث آمده است: «کسی که به مسجدی از مساجد خدا برود برای او در برابر هر قدمی که برمی دارد تا به منزل برگردد ده حسنه می باشد و از او ده سیئه محو می شود و ده درجه ترفیع می شود».
* حکم خواندن نماز میت در مساجد
خواندن نماز میت در مساجد غیر از مسجد الحرام مکروه می باشد.
پاورقی:
۱. معامله ای است که در آن صیغه مخصوص نباشد.
۲. در اختیار گرفتن یکی از مباحات عامه (یکی از اسباب ملکیت اموالِ مباح).
